Thursday, 14 July 2022

श्री कपालेश्वर महादेव मंदिर नाशिक | kapaleshwar temple nashik







नाशिक हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक शहर आहे, जे कुंभमेळ्यासाठी ओळखले जाते. नाशिकमधील गोदावरी नदीच्या काठावरील प्राचीन भगवान शिव मंदिरांपैकी एक भगवान कपालेश्वर महादेव मंदिर म्हणून प्रसिद्ध आहे. नाशिकमधील कपालेश्वर मंदिर हे भगवान शंकराचे मंदिर आहे. हे इतर शिव मंदिरांपेक्षा वेगळे एक असामान्य मंदिर आहे कारण तेथे भगवान शंकराचा द्वारपाल नंदीची मूर्ती नाही.

आपल्याला या मंदिरात नंदी सापडणार नाही जे आपल्याला सहसा प्रत्येक महादेव मंदिरासमोर सापडते. पुराणात असे म्हटले आहे की, भगवान शिव येथे काही काळ वास्तव्यास होते. हे मंदिर ते ठिकाण होते जेथे भगवान शिवाने आपले पाप धुण्यासाठी रामकुंडात डुबकी मारल्यानंतर प्रायश्चित्त केले. भगवान शंकर नंदीला गुरू मानत असल्याने कपालेश्वर मंदिराच्या रक्षणासाठी मंदिरात कोणतीही मूर्ती नाही.

भगवान शंकराने चुकून एका गायीला ठार केले त्यानंतर नंदीने शिवजी ला रामकुंड, नाशिक येथे स्नान करण्यास सांगितले. नंदीच्या सूचनेनुसार भगवान शंकराने रामकुंडात स्नान करून काही काळ ध्यानधारणा केली. सध्याचे मंदिर त्याच ठिकाणी आहे जेथे भगवान शिव ध्यान करत होते. असे मानले जाते की हे जगातील एकमेव शिव मंदिर आहे जेथे मंदिरात त्यांचे वाहन स्थापित केलेले नाही. पौराणिक हिंदू आख्यायिका सांगतात की 'कपालेश्वर महादेव मंदिरात एकेकाळी भगवान शंकराची वस्ती होती. सध्याचे मंदिर त्याच ठिकाणी आहे जेथे भगवान शिव ध्यान करत होते.

"नागेश्वर ज्योतिर्लिंग मंदिर", जामनगर, गुजरात येथेही मंदिरासमोर नंदीची अनुपस्थिती आपल्याला आढळेल. त्यासाठी दोन्ही मंदिराची अनोखी कथा आहे. पुराणात असे म्हटले आहे की, भगवान शिव येथे काही काळ वास्तव्यास होते. हे देशातील पहिले मंदिर आहे जेथे नंदी भगवान शंकरासमोर नाही.


कपालेश्वर मंदिरातील नंदीची कथा :


असे म्हणतात की, त्या काळी ब्रह्मदेवांना पाच मुखे होती. ते चार मुखाने बोलायचे, आणि पाचव्याचा मुखाचा निषेध केला जाई. शिवजी ला त्या निंदनीय मुखाचा राग आला आणि त्यांनी  तो चेहरा ब्रह्माजीच्या शरीरापासून वेगळा केला. यामुळे ब्रह्मदेवाचा वध करण्याचे पाप शिवजींना लागले. त्या पापातून मुक्त होण्यासाठी शिवजी विश्वात सर्वत्र फिरले पण त्यावर काहीच तोडगा निघाला नाही. अशा परिस्थितीत ते सोमेश्वरमध्ये बसले असताना त्यांना एका वासराने या पापातून मुक्त होण्यास सांगितले. ते वासरू खरं तर नंदीच होतं. तो शिवासोबत गोदावरीच्या रामकुंडावर गेला आणि त्याला कुंडात स्नान करण्यास सांगितले. स्नान केल्यानंतर शिवजी ब्रम्हहत्येचा पापातून मुक्त होऊ शकले. नंदीमुळेच शिवजी ब्रह्महत्या वधातून मुक्त झाले. त्यामुळे त्यांनी नंदीला गुरू मानले आणि शिवलिंग म्हणून येथे स्थापित झाले. नंदी येथे महादेवाचा गुरू झाला असल्याने त्याला या मंदिरात आपल्यासमोर बसू देण्यास नकार दिला, तेव्हापासून या मंदिरात नंदीशिवाय शिवाची प्रतिष्ठापना केली जाते.


एका कपालेश्वर महादेवाच्या दर्शनात बारा ज्योतिर्लिंगाच्या दर्शनाचं पुण्य असल्याचा पौराणिक संदर्भ सापडतो. नाशिकच्या या कपालेश्वर महादेव मंदिरात श्रावणातल्या सोमवारी तसंच, शनिवार आणि प्रदोषाच्या दिवशी महादेवांची पालखी काढली जाते. महादेवांच्या या कपालिक पिंडीचं दर्शन घेतल्यास सर्व पापांचा नाश होतो, अशी धारणा आहे.

श्रावणी सोमवार, महाशिवरात्री याव्यतिरिक्त इतर दिवशी देखील या महादेव मंदिरात भाविकांची प्रचंड गर्दी बघायला मिळते. महाशिवरात्रीनिमित्त मंदिराच्या गाभाऱ्यात शिव उपासक दूध, दही, मध, फळांचे रस याने महादेवाच्या पिंडीवर अभिषेक केला जातो. संकटनाशक, इच्छा पूर्ण करणारे, महा पापांचा नाश करणारे आणि आपल्या भक्तांना गंभीर संकटातूनसुद्धा बाहेर काढणारे कपालेश्वर महादेव म्हणून लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान आहेत.

पेशव्यांनी या मंदिरांचा जीर्णोद्धार केला होता. मंदिराच्या पायऱ्या उतरून खाली आले की गोदावरी नदी आहे. तसेच जवळच रामकुंडही आहे. या रामकुंडात प्रभू रामचंद्रांनी दशरथाचे श्राद्ध केले होते अशी श्रद्धा आहे. कपालेश्वर मंदिराच्या समोर आणि गोदावरी नदीच्या पलिकडे प्राचीन सुंदर नारायण मंदिरही आहे. हरिहर भेट महोत्सवाच्या वेळी कपालेश्वर आणि सुंदरनारायण मंदिरांमधून अनुक्रमे शंकर आणि विष्णू यांचे मुखवटे गोदावरी नदीवर आणले जातात आणि त्यांची भेट घडवली जाते. श्रावणी सोमवारी आणि इतर सोमवारीही या कपालेश्वर मंदिरात कायम भाविकांची गर्दी असते.


त्रिंबकेश्वर ज्योतिर्लिंग मंदिर, पंचवटी, काळाराम मंदिर, सीता गुंफा, तपोवन (लक्ष्मणाने शूर्पणखेचे नाक कापले ते ठिकाण) असे पाच भव्य जुने वटवृक्ष आणि इतर अनेक सुंदर ठिकाणी असलेले स्थळे नाशिकला भेट दिल्यावर पाहणे औत्सुक्याचे ठरेल.


हे मंदिर आठवड्यातील सर्व दिवस सकाळी 5:00 ते दुपारी 12:00 दरम्यान आणि दुपारी ४.०० ते ९.००

नाशिकला जाण्यासाठी अनेक सार्वजनिक आणि खासगी बसेस मिळतील. रेल्वे स्टेशन आणि विमानतळही आहे. 

श्री कपालेश्वर महादेव मंदिर नाशिक | kapaleshwar temple nashik

नाशिक हे भारताच्या महाराष्ट्र राज्यातील एक शहर आहे, जे कुंभमेळ्यासाठी ओळखले जाते. नाशिकमधील गोदावरी नदीच्या काठावरील प्राचीन भगवान शिव मंदि...